هفت شبانه روز عروسي در كردستان
با گذر از سنت به مدرنيته، برگزاري مراسم عروسي در مناطق مختلف كشور كوتاه و يك شكل شده است؛ اما در گذشته، نحوه‌ي اجراي خدمات عروسي در بعضي مناطق، حتي از يك روستا به روستاي ديگر متفاوت بود. يكي از مناطقي كهتشريفات عروسي را به شيوه‌هاي جالب و متفاوتي برگزار مي‌كردند، كردستان است.
يك پژوهشگر منطقه‌ي كردستان با بيان اين‌كه بسياري از ديگر رسوم، كم‌رنگ يا در بعضي موارد از بين رفته‌اند، درباره‌ي مراسم خواستگاري و سفره عقد در كردستان اظهار كرد: رسم خواستگاري در اين منطقه به اين صورت بود كه پسر موضوع خواستگاري را با بزرگ‌تر خانواده‌ي خود در ميان مي‌گذاشت و اگر نظر او مساعد بود، چند نفر از مردان فاميل داماد براي خواستگاري به خانه‌ي دختر و نزد پدر يا بزرگ‌تر او مي‌رفتند. پدر عروس هم در جواب، از خانواده‌ي داماد زمان مي‌خواست تا از بزرگ‌ترهاي فاميل و خانواده‌اش مشورت بگيرد. اگر جواب مشورت مثبت بود، يك روز خانواده‌ي داماد به خانه‌ي عروس مي‌رفت. در آن روز و بعد از گرفتن جواب، يك نفر از مردان خانواده‌ي داماد در ميان مجلس بلند مي‌شد و دست تمام مردان فاميل خانواده‌ي عروس را مي‌بوسيد. به اين رسم «دسماچ كه‌ده‌ي» مي‌گويند و به اين معني است كه كار، قطعي شده است. چند روز بعد از اجراي اين رسم، برگزاري مراسم عقد تدارك ديده مي‌شود.
شيوه‌ي برپايي مراسم عقد در بخشي از كردستان نيز توضيح ميدهند به اين رسم «ماره بريه‌ي» هم مي‌گويند و در يك روز، خانواده‌ي داماد غذا و خوراكي تهيه مي‌كند و بعدازظهر همراه فاميل خود به خانه‌ي عروس مي‌رود. بعد از اين‌كه اقوام عروس و داماد شام را صرف كردند، عده‌اي از مردان در يك اتاق جمع مي‌شوند و ماموستا (به زبان كردي به‌معني شيخ) را دعوت مي‌كردند و دختر را در جمع همان مردان به عقد پسر درمي‌آوردند انها دي جي مهماني ندارند و از موسيقي سنتي بهره ميگيرند.و اجرت ماموستا را خانواده‌ي داماد پرداخت مي‌كرد..
هفت شبانه‌روز جشن
اين پژوهشگر درباره‌ي مراسم عروسي در بخش‌هايي از اين استان، توضيح داد: مراسم عروسي تقريبا يك هفته طول مي‌كشد؛ از روز دوشنبه تا روز چهارشنبه، زنان همسايه براي كمك به خانه‌ي داماد مي‌روند و نان مي‌پزند. در اين روزها، مراسم پاي‌كوبي هم انجام مي‌شود. روز چهارشنبه، خانواده‌ي داماد يك زن و يك دختر را به‌عنوان «پاوه‌يو» و«جل هرگير» به خانه‌ي عروس مي‌فرستد. همراه آن‌ها هم چند نفر را با بز و گوسفند مي‌فرستد تا آن‌ها را در خانه‌ي عروس سر ببرند.
او درباره‌ي «پاوه‌يو» و«جل هرگير» بيان كرد: پاوه‌يو در خانه‌ي عروس غذا مي‌پزد و بر دستان عروس حنا مي‌گذارد و او را براي مراسم آماده مي‌كند، «جل هرگير» هم لباس عروس را كه خانواده‌ي داماد تهيه كرده و دوخته‌اند به خانه‌ي عروس مي‌برد. او اين لباس‌ها را داخل يك بقچه مي‌پيچد و گوشه‌ي از تك‌تك لباس‌ها مانند پيراهن، كوا و سخمه را طوري كه از بقچه بيرون باشد، نمايان مي‌كند. او بقچه را به دوش مي‌گيرد و يك آينه را هم روي بقچه روي دوش خود مي‌بندد. مسووليت «جل هرگير» در خانه‌ي عروس اين است كه فاميل عروس را به جشن عروسي دعوت كند.
تزيين عروس با سكه‌هاي ناصرالدين‌شاه
وي درباره‌ي مراسم عروسي توضيح داد: لباس‌هاي عروس در روز عروسي شامل پيراهن، زيرپيراهن و شلوار زنانه‌ي كردي (از جنس براق)، سخمه، كوا و سلطه است. زيورآلات او هم شامل فيس، گوبروك، دكمه و دولاو، لاكوا، بازن، تكبن و گردنبند و لوله با مهره‌هاي قديمي است كه به عروس آويزان مي‌شود.
او درباره‌ي زيورآلات عروس، گفت: فيس، يك كلاه پارچه‌اي است كه اطراف آن را با سكه‌هاي ناصرالدين‌شاهي و احمدشاهي پوشاند‌ه‌اند. لاكوا، گوبروك و دكمه و دولاو هم زيورآلات فلزي هستند كه براي تزيين اطراف سخمه و سلطه به كار مي‌روند. بازن، دستبندهاي برنز و پهني است كه دست‌ها و بازوهاي عروس را با آن مي‌پوشانند. تكبن، همان كمربند است و لوله هم وسيله‌اي است كه به‌عنوان گردنبند از آن استفاده مي‌شود و به‌شكل لوله است و از سكه براي تزيين آن استفاده مي‌شود.
اين پژوهشگر منطقه‌ي كردستان اظهار كرد: به جاي استفاده از تاج و تور، از يك وسيله‌ي حلبي به اسم «كلوتي» استفاده مي‌شود كه به‌شكل استوانه است و بر سر عروس مي‌گذارند و روي آن را با يك پارچه يا «كِش» مي‌پوشانند و اطراف آن را با گُل و اسكناس به‌وسيله‌ي سنجاق قفلي تزيين مي‌كنند. وقتي عروس آماده‌ي رفتن مي‌شود، داخل كفش يا جوراب او يك سكه‌ي پهلوي مي‌گذارند كه به معني «پا زرين» بودن عروس است. هنگام خروج عروس از خانه‌ي پدر به سمت خانه‌ي داماد، برادر عروس يك شال به كمر او مي‌بندد و دو دست عروس را برادر و يكي از اقوام نزديك او ميگيرند و از خانه خارج مي‌كنند و رهسپار خانه‌ي داماد مي‌شوند. گاهي عروس را با اسب يا قاطر مي‌برند. قاطر و اسب را هم با جاجيم محلي، زنگوله، مهره و منگوله تزيين مي‌كنند
.
داماد انار و سيب بر سر عروس مي‌ريزد
او ادامه داد: در روز عروسي، برادر عروس يا يكي از نزديكانش روي قاطر سوار و عروس هم به‌دنبال او سوار مي‌شود و به سمت خانه‌ي داماد حركت مي‌كنند. آن‌وقت يك نفر خبر آماده شدن عروس را به داماد مي‌دهد و عده‌اي از زنان فاميل داماد مانند خواهر، عمه يا خاله‌ي داماد، چراغ‌هاي توريِ نفتي و آيينه به‌دست ميگيرند و به خانه‌ي عروس مي‌روند. چراغ نماد روشني و آينه نماد زلالي و شفافيت است. در نيمه‌هاي راه، خانواده‌ي داماد به عروس مي‌رسد و اطراف او را مي‌گيرد و ترانه‌خوان‌ها با ترانه شروع به خواندن ترانه‌ي «باده باده» (بادا بادا، مبارك بادا) مي‌كنند.
وي بيان كرد: وقتي عروس به خانه‌ي داماد نزديك مي‌شود، داماد همراه يك نفر ديگر و دوست صميمي‌اش به پشت بام مي‌رود و انار، سيب، به، سكه و نقل آماده مي‌كند. داماد هنگام رسيدن عروس، بر سر و تن او، سيب و انار مي‌كوبد و دوست داماد هم بر سر عروس و مهمانان، نقل و سكه مي‌پاشد. به اين رسم «شاباش» مي‌گويند. سيب نماد پاكي و باكرگي، انار نماد عشق و به نماد بوي زيباي زندگي است. هنگام ورود عروس به خانه‌ي داماد، عروس را روي ليف (لحاف دستبافت قرمز) مي‌نشانند و زير گوشه‌اي از ليف، حلوا مي‌گذارند (در گذشته به جاي شيريني، از حلوا استفاده مي‌شد)، وقتي عروس روي ليف مي‌نشيند، مادر داماد با گفتن «بسم‌الله» سر عروس را به سمت حلوا خم مي‌كند و سه‌بار آن را تكرار مي‌كند، سپس حلوا را به نزديكان و همراهان عروس تعارف مي‌كند و به مهمانان مي‌دهد. به‌نظر مي‌رسد اين شيريني نشانه‌ي خوش‌يمني و شيريني وصلت و رابطه‌ي خوب عروس و مادر شوهر است.
بازگشت عروس به خانه‌ي پدرش
او درباره‌ي مراسم بعد از عروسي، توضيح داد: سه روز بعد از تمام شدن مراسم عروسي، مهمانان به خوش‌آمدگويي عروس مي‌آيند و بعد از سه روز هم مراسم «تل» (توشه) برگزار مي‌شود. در اين مراسم فاميل عروس در خانه‌ي خود يك قابلمه برنج مي‌پزند و همراه لباس‌هاي عروس و مقداري جهيزيه به خانه‌ي داماد مي‌روند. يك هفته بعد از برگزاري اين مراسم، نوبت به آخرين رسم از سلسله رسوم عروسي مي‌رسد؛ اين رسم «باوان» نام دارد. باوان در لغت به معناي خانه‌ي پدري است. در بعضي مناطق كردستان بعد از سه روز و در بعضي مناطق ديگر آن، بعد از يك هفته كه عروس به خانه‌ي داماد رفت، براي ديدن خانواده‌ي خودش به خانه‌ي پدري مي‌رود و چند روزي را با آن‌ها مي‌گذراند. در آخر اين روزها، پدر عروس هديه‌اي به او مي‌دهد تا به خانه‌ي خودش ببرد.
مطالب مرتبط
لباس عروس و تاج عروس
تشريفات و لباس عروس
عروسي
برگزاري مراسم جشن
خدمات مجالس تهران
تشريفات عروسي
تشريفات مجالس
تشريفات مجالس
خدمات مجالس و نقش كيك عروسي در آن
خدمات مجالس
هفت شبانه روز عروسي در كردستان
با گذر از سنت به مدرنيته، برگزاري مراسم عروسي در مناطق مختلف كشور كوتاه و يك شكل شده است؛ اما در گذشته، نحوه‌ي اجراي خدمات عروسي در بعضي مناطق، حتي از يك روستا به روستاي ديگر متفاوت بود. يكي از مناطقي كهتشريفات عروسي را به شيوه‌هاي جالب و متفاوتي برگزار مي‌كردند، كردستان است.
يك پژوهشگر منطقه‌ي كردستان با بيان اين‌كه بسياري از ديگر رسوم، كم‌رنگ يا در بعضي موارد از بين رفته‌اند، درباره‌ي مراسم خواستگاري و سفره عقد در كردستان اظهار كرد: رسم خواستگاري در اين منطقه به اين صورت بود كه پسر موضوع خواستگاري را با بزرگ‌تر خانواده‌ي خود در ميان مي‌گذاشت و اگر نظر او مساعد بود، چند نفر از مردان فاميل داماد براي خواستگاري به خانه‌ي دختر و نزد پدر يا بزرگ‌تر او مي‌رفتند. پدر عروس هم در جواب، از خانواده‌ي داماد زمان مي‌خواست تا از بزرگ‌ترهاي فاميل و خانواده‌اش مشورت بگيرد. اگر جواب مشورت مثبت بود، يك روز خانواده‌ي داماد به خانه‌ي عروس مي‌رفت. در آن روز و بعد از گرفتن جواب، يك نفر از مردان خانواده‌ي داماد در ميان مجلس بلند مي‌شد و دست تمام مردان فاميل خانواده‌ي عروس را مي‌بوسيد. به اين رسم «دسماچ كه‌ده‌ي» مي‌گويند و به اين معني است كه كار، قطعي شده است. چند روز بعد از اجراي اين رسم، برگزاري مراسم عقد تدارك ديده مي‌شود.
شيوه‌ي برپايي مراسم عقد در بخشي از كردستان نيز توضيح ميدهند به اين رسم «ماره بريه‌ي» هم مي‌گويند و در يك روز، خانواده‌ي داماد غذا و خوراكي تهيه مي‌كند و بعدازظهر همراه فاميل خود به خانه‌ي عروس مي‌رود. بعد از اين‌كه اقوام عروس و داماد شام را صرف كردند، عده‌اي از مردان در يك اتاق جمع مي‌شوند و ماموستا (به زبان كردي به‌معني شيخ) را دعوت مي‌كردند و دختر را در جمع همان مردان به عقد پسر درمي‌آوردند انها دي جي مهماني ندارند و از موسيقي سنتي بهره ميگيرند.و اجرت ماموستا را خانواده‌ي داماد پرداخت مي‌كرد..
هفت شبانه‌روز جشن
اين پژوهشگر درباره‌ي مراسم عروسي در بخش‌هايي از اين استان، توضيح داد: مراسم عروسي تقريبا يك هفته طول مي‌كشد؛ از روز دوشنبه تا روز چهارشنبه، زنان همسايه براي كمك به خانه‌ي داماد مي‌روند و نان مي‌پزند. در اين روزها، مراسم پاي‌كوبي هم انجام مي‌شود. روز چهارشنبه، خانواده‌ي داماد يك زن و يك دختر را به‌عنوان «پاوه‌يو» و«جل هرگير» به خانه‌ي عروس مي‌فرستد. همراه آن‌ها هم چند نفر را با بز و گوسفند مي‌فرستد تا آن‌ها را در خانه‌ي عروس سر ببرند.
او درباره‌ي «پاوه‌يو» و«جل هرگير» بيان كرد: پاوه‌يو در خانه‌ي عروس غذا مي‌پزد و بر دستان عروس حنا مي‌گذارد و او را براي مراسم آماده مي‌كند، «جل هرگير» هم لباس عروس را كه خانواده‌ي داماد تهيه كرده و دوخته‌اند به خانه‌ي عروس مي‌برد. او اين لباس‌ها را داخل يك بقچه مي‌پيچد و گوشه‌ي از تك‌تك لباس‌ها مانند پيراهن، كوا و سخمه را طوري كه از بقچه بيرون باشد، نمايان مي‌كند. او بقچه را به دوش مي‌گيرد و يك آينه را هم روي بقچه روي دوش خود مي‌بندد. مسووليت «جل هرگير» در خانه‌ي عروس اين است كه فاميل عروس را به جشن عروسي دعوت كند.
تزيين عروس با سكه‌هاي ناصرالدين‌شاه
وي درباره‌ي مراسم عروسي توضيح داد: لباس‌هاي عروس در روز عروسي شامل پيراهن، زيرپيراهن و شلوار زنانه‌ي كردي (از جنس براق)، سخمه، كوا و سلطه است. زيورآلات او هم شامل فيس، گوبروك، دكمه و دولاو، لاكوا، بازن، تكبن و گردنبند و لوله با مهره‌هاي قديمي است كه به عروس آويزان مي‌شود.
او درباره‌ي زيورآلات عروس، گفت: فيس، يك كلاه پارچه‌اي است كه اطراف آن را با سكه‌هاي ناصرالدين‌شاهي و احمدشاهي پوشاند‌ه‌اند. لاكوا، گوبروك و دكمه و دولاو هم زيورآلات فلزي هستند كه براي تزيين اطراف سخمه و سلطه به كار مي‌روند. بازن، دستبندهاي برنز و پهني است كه دست‌ها و بازوهاي عروس را با آن مي‌پوشانند. تكبن، همان كمربند است و لوله هم وسيله‌اي است كه به‌عنوان گردنبند از آن استفاده مي‌شود و به‌شكل لوله است و از سكه براي تزيين آن استفاده مي‌شود.
اين پژوهشگر منطقه‌ي كردستان اظهار كرد: به جاي استفاده از تاج و تور، از يك وسيله‌ي حلبي به اسم «كلوتي» استفاده مي‌شود كه به‌شكل استوانه است و بر سر عروس مي‌گذارند و روي آن را با يك پارچه يا «كِش» مي‌پوشانند و اطراف آن را با گُل و اسكناس به‌وسيله‌ي سنجاق قفلي تزيين مي‌كنند. وقتي عروس آماده‌ي رفتن مي‌شود، داخل كفش يا جوراب او يك سكه‌ي پهلوي مي‌گذارند كه به معني «پا زرين» بودن عروس است. هنگام خروج عروس از خانه‌ي پدر به سمت خانه‌ي داماد، برادر عروس يك شال به كمر او مي‌بندد و دو دست عروس را برادر و يكي از اقوام نزديك او ميگيرند و از خانه خارج مي‌كنند و رهسپار خانه‌ي داماد مي‌شوند. گاهي عروس را با اسب يا قاطر مي‌برند. قاطر و اسب را هم با جاجيم محلي، زنگوله، مهره و منگوله تزيين مي‌كنند
.
داماد انار و سيب بر سر عروس مي‌ريزد
او ادامه داد: در روز عروسي، برادر عروس يا يكي از نزديكانش روي قاطر سوار و عروس هم به‌دنبال او سوار مي‌شود و به سمت خانه‌ي داماد حركت مي‌كنند. آن‌وقت يك نفر خبر آماده شدن عروس را به داماد مي‌دهد و عده‌اي از زنان فاميل داماد مانند خواهر، عمه يا خاله‌ي داماد، چراغ‌هاي توريِ نفتي و آيينه به‌دست ميگيرند و به خانه‌ي عروس مي‌روند. چراغ نماد روشني و آينه نماد زلالي و شفافيت است. در نيمه‌هاي راه، خانواده‌ي داماد به عروس مي‌رسد و اطراف او را مي‌گيرد و ترانه‌خوان‌ها با ترانه شروع به خواندن ترانه‌ي «باده باده» (بادا بادا، مبارك بادا) مي‌كنند.
وي بيان كرد: وقتي عروس به خانه‌ي داماد نزديك مي‌شود، داماد همراه يك نفر ديگر و دوست صميمي‌اش به پشت بام مي‌رود و انار، سيب، به، سكه و نقل آماده مي‌كند. داماد هنگام رسيدن عروس، بر سر و تن او، سيب و انار مي‌كوبد و دوست داماد هم بر سر عروس و مهمانان، نقل و سكه مي‌پاشد. به اين رسم «شاباش» مي‌گويند. سيب نماد پاكي و باكرگي، انار نماد عشق و به نماد بوي زيباي زندگي است. هنگام ورود عروس به خانه‌ي داماد، عروس را روي ليف (لحاف دستبافت قرمز) مي‌نشانند و زير گوشه‌اي از ليف، حلوا مي‌گذارند (در گذشته به جاي شيريني، از حلوا استفاده مي‌شد)، وقتي عروس روي ليف مي‌نشيند، مادر داماد با گفتن «بسم‌الله» سر عروس را به سمت حلوا خم مي‌كند و سه‌بار آن را تكرار مي‌كند، سپس حلوا را به نزديكان و همراهان عروس تعارف مي‌كند و به مهمانان مي‌دهد. به‌نظر مي‌رسد اين شيريني نشانه‌ي خوش‌يمني و شيريني وصلت و رابطه‌ي خوب عروس و مادر شوهر است.
بازگشت عروس به خانه‌ي پدرش
او درباره‌ي مراسم بعد از عروسي، توضيح داد: سه روز بعد از تمام شدن مراسم عروسي، مهمانان به خوش‌آمدگويي عروس مي‌آيند و بعد از سه روز هم مراسم «تل» (توشه) برگزار مي‌شود. در اين مراسم فاميل عروس در خانه‌ي خود يك قابلمه برنج مي‌پزند و همراه لباس‌هاي عروس و مقداري جهيزيه به خانه‌ي داماد مي‌روند. يك هفته بعد از برگزاري اين مراسم، نوبت به آخرين رسم از سلسله رسوم عروسي مي‌رسد؛ اين رسم «باوان» نام دارد. باوان در لغت به معناي خانه‌ي پدري است. در بعضي مناطق كردستان بعد از سه روز و در بعضي مناطق ديگر آن، بعد از يك هفته كه عروس به خانه‌ي داماد رفت، براي ديدن خانواده‌ي خودش به خانه‌ي پدري مي‌رود و چند روزي را با آن‌ها مي‌گذراند. در آخر اين روزها، پدر عروس هديه‌اي به او مي‌دهد تا به خانه‌ي خودش ببرد.
مطالب مرتبط
قصد يك سفر